Khẳng định giá trị, giữ gìn bản sắc từ sản phẩm truyền thống Hát Dân ca Chăm tại Khu đền tháp Mỹ Sơn

Nền âm nhạc dân gian Chăm là một nền âm nhạc có giá trị lớn, đặc sắc ở bình diện âm nhạc học cũng như trong đời sống tinh thần của người Chăm. Trải qua chiều dài thời gian hình thành, giao lưu và phát triển, nền âm nhạc dân gian Chăm chứng minh sức sống của nó trên cơ tầng văn hóa dân gian của tộc người Chăm, đóng góp phần đặc sắc của mình vào nền âm nhạc Việt Nam đa dân tộc.

Đối với người Chăm, âm nhạc là một thứ ngôn ngữ rất thiêng liêng, cao cả và trong sáng. Đó là thứ ngôn ngữ làm phương tiện giao lưu giữa con người với thần thánh. Âm nhạc dân gian Chăm gắn liền với đời sống con người từ lúc sơ sinh đến khi trở về cát bụi. Nền âm nhạc dân gian Chăm là một nền âm nhạc có giá trị lớn, đặc sắc ở bình diện âm nhạc học cũng như trong đời sống tinh thần của người Chăm. Dân ca chăm là một loại hình di sản mang tính âm nhạc và diễn xướng tiêu biểu trong kho tàng văn hóa âm nhạc dân gian của người Chăm. Dân ca Chăm bao gồm hệ thống các bài hát với ca từ đầy ý nghĩa mang nhiều nội dung về tình yêu, vẻ đẹp thiên nhiên, làng quê, hoạt động lao động sản xuất truyền thống. Giai điệu của các bài dân ca luôn sâu lắng, da diết, chất chứa đầy tình cảm, tình yêu thương của đôi lứa yêu nhau… Dân ca Chăm sống động qua từng thế hệ, là sản phẩm tinh thần nuôi dưỡng dân tộc Chăm qua bao thời kỳ, là giá trị văn hóa mang tính âm nhạc đại chúng tiêu biểu của người Chăm từ xưa đến nay.

Âm nhạc truyền thống của người Chăm vẫn còn được bảo tồn trải qua hàng trăm năm dâu bể, vẫn giữ được những giai điệu huyền bí, đẹp tuyệt diệu dưới những bóng tháp ngà. Vẫn được cất lên mỗi mùa Lễ hội Katê, vẫn được cất cao hàng ngày trong những giờ làm gốm, dệt vải...

Người Chăm sử dụng nhiều loại nhạc cụ trong sinh hoạt văn hóa của cộng đồng và thường được xếp thành ba nhóm chính là bộ gõ, bộ hơi và bộ dây. Trong đó được sử dụng nhiều và phổ biến nhất là trống Ginăng, trống Baranưng và kèn Saranai.Trống Ginăng có hình dạng giống như trống cơm của người Việt nhưng kích thước lớn hơn, thân trống làm bằng gỗ lim hay trắc dài khoảng 0,7 m, được bào trơn nhẵn cả trong lẫn ngoài. Hai mặt trống được căng da, mặt nhỏ thường được căng da dê hay da nai và đánh bằng tay không, mặt lớn được căng da trâu và đánh bằng dùi. Trống Ginăng bao giờ cũng dùng đôi, diễn tấu trong tư thế ngồi với trạng thái tĩnh, hai chiếc đặt chéo nghiêng áp sát nhau trên mặt đất, do nghệ nhân dân gian sử dụng.

Với người Chăm, tiếng trống Ginăng ngân lên, đó là âm hưởng linh thiêng, báo hiệu mùa lễ hội sắp đến và ai nấy cũng vui vẻ phấn khởi để hòa mình vào các lễ hội của cộng đồng. Còn với Trống Baranưng, Thân trống làm bằng gỗ đục rỗng có đường kính khoảng 0,4 mét, một mặt trống được căng bằng da dê hay da nai và được căng bằng hệ thống dây mây với mười hai con nêm bằng gỗ. Mười hai con nêm này là bộ phận tăng giảm âm theo tùy người sử dụng.

Đặc biệt nhất trong hệ thống nhạc cụ Chăm là kèn Saranai. Kèn Saranai có ba phần gắn liền nhau gồm phần chuôi làm bằng đồng để gắn lưỡi gà bằng lá buông, phần thân làm bằng gỗ đục rỗng có bảy lỗ chính phía trên và một lỗ phụ phía dưới, và phần loa làm bằng gỗ quý, sừng trâu hay ngà voi đục rỗng ruột để khuếch đại âm thanh.  Dù là âm nhạc cổ truyền được truyền từ nghìn xưa lại hay là âm nhạc hiện đại, tất cả đều phảng phất nền tảng của ba loại nhạc cụ trên, phảng phất vào giai điệu đã hòa quyện vào nhau làm nên hồn cốt một dân tộc.

Với mong muốn khẳng định giá trị, giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống, phát huy những giá trị văn hóa của dân tộc Chăm, Ban Quản lý Di sản Văn hóa Thế giới Mỹ Sơn sẽ ra mắt sản phẩm mới “ Trình diễn Dân ca Chăm ” trên hành trình trải nghiệm của Du khách tham quan trong thời gian đến.

Những chàng trai, cô gái Chăm sẽ tái hiện sinh động những khúc hát Daoh Mâyut (hát ân tình), Daoh dam dara, (hát đối đáp), Puec jal (hát vãi chài)... dân ca hòa với âm điệu của tiếng Trống ginăng, paranưng, tiếng kèn Saranai… tạo nên những trải nghiệm thú vị mà du khách không thể bỏ lỡ. Các tiết mục biểu diễn: Anit lô, thay mai, Thuôr glai.

Dự kiến chương trình sẽ phục du khách trong thời gian tới. Cụ thể, tại dọc đường khu Hồ Sen, chương trình sẽ diễn ra vào thứ 2, thứ 4, thứ 6. Dự kiến chương trình sẽ biểu diễn từ ngày 14/07/2025.

Khung thời gian biểu diễn: Buổi sáng: 9h00

                                            Buổi chiều: 14h45.

Tú Trinh