DI SẢN VĂN HÓA MỸ SƠN VIỆT NAM

Nhóm H tọa lạc trên một ngọn đồi nhỏ nằm về phía Tây Bắc của thung lũng Mỹ Sơn(kinh độ Đông ­­108⁰07^'22^", vĩ độ Bắc 15⁰45^'52). Có độ cao khoảng 47m so với mực nước biển, cụm kiến trúc này có vị trí cao nhất so với những nhóm kiến trúc khác của di tích Mỹ Sơn. Cách suối Khe Thẻ 70m về hướng Đông Bắc, nhóm tháp thuộc phong cách Po Klong Garai thế kỷ XIII - XIV, gồm 4 công trình kiến trúc, được bố trí theo hướng từ Tây sang Đông, đền chính quay về hướng Đông theo lối truyền thống, tuy nhiên các công trình được bố trí có sự khác biệt, tiền đường Mandapa được bố trí ngay trước đền chính, nằm bên trong tường bao rồi đến cổng nơi tiếp giáp của tường bao tương tự như nhóm tháp Po Klong Garai. Nhóm H gồm đền H1(Kalan) nằm ở vị trí cao nhất của quả đồi có một cửa chính quay mặt về hướng Đông, nhà dài (Mandapa), tháp cổng (Gopura), và nhà kho hay tháp lửa H4 (Kosagraha).

Hầu hết các công trình thuộc nhóm tháp H đang ở dạng phế tích khảo cổ học bị hủy hoại nghiêm trọng bởi thời gian và chiến tranh. Vật liệu chính xây dựng công trình là gạch và đá trang trí, công trình tiền đường H2 được lợp ngói. Đền thờ H1 chỉ còn mảng tường góc Tây Bắc cao khoảng 7,6m, tất cả các công trình khác chỉ còn phần chân tháp trong tình trạng bị xô lệch, mất liên kết, biến dạng, gạch bị hủy hoại  cần tu bổ cấp thiết. Những năm đầu thế kỷ XX, theo ghi nhận của các học giả Pháp, khu tháp H này đã gần như sập đỗ hoàn toàn, các nhà trùng tu Pháp đã phát lộ và dọn dẹp, đo vẽ khái lược về nhóm H, trong giai đoạn này vẫn chưa can thiệp trùng tu, trong những thập niên 80 các chuyên gia Ba Lan cũng thực hiện phát dọn, đo vẽ và dịch chuyển một số hiện vật quan trọng về trưng bày tại tháp D2 như tấm lá nhĩ (tympan), trang trí góc tháp, tuy nhiên trong giai đoạn này vẫn chưa can thiệp trùng tu. Từ những năm 90 đến năm 2016, Ban Quản Lý Di sản Văn hóa Mỹ Sơn thực hiện dọn vệ sinh cây cỏ định kỳ đồng thời làm tốt công tác bảo vệ, đến đầu năm 2016, khu H mới được khai quật và trùng tu.

Từ đầu năm 2016, tiến hành các công việc khảo sát, nghiên cứu, khai quật và trùng tu các công trình lần lượt là H4, H3, H2, H1 và tường bao. Giải pháp cơ bản trong trùng tu tại khu H là áp dụng phương pháp trùng tu khảo cổ học, đề cao bảo tồn yếu tố gốc, tái định vị những thành phần kiến trúc, gia cố những điểm có nguy cơ hư hại. Sử dụng các vật liệu như chất kết dính dầu rái cho hai lớp tường trong và ngoài, vữa xây từ bột gạch và vôi được làm phần lõi tường và móng tháp. Từng mảng tường được tiến hành bảo tồn một cách kỹ lưỡng qua các bước cơ bản đánh số từng viên gạch, lớp gạch, chụp ảnh đo đạc, hạ giải, vệ sinh, thay mới những phần hư hỏng, thực hiện công việc tái định vị căn cứ vào ảnh, bản vẽ ban đầu. Bên cạnh trùng tu các công trình và tường bao, các chuyên gia đã lắp đặt hệ thống thoát nước, bảo tồn nền bên trong và ngoài tường bao, trưng bày tại chỗ các thành phần kiến trúc và làm lối tham quan cho nhóm tháp cũng đã được thực hiện. Tổng số hiện vật được thống kê ban đầu là 322 hiện vật, phần lớn là thành phần kiến trúc, trang trí góc, chóp tháp, vòm cuốn... chất liệu chủ yếu là đất nung và sa thạch. Một số được trưng bày tại chỗ, phần còn lại đưa về kho bảo quản phục vụ nghiên cứu và trưng bày về sau.

Sau 04 năm triển khai từ năm 2016 đến nay, công tác trùng tu nhóm tháp H đã hoàn thành và đưa vào phục vụ khách tham quan từ ngày 1/7/2019. 
                                                                                                             

Lê Văn Minh

                                                                                                           Nguyễn Văn Thọ