DI SẢN VĂN HÓA MỸ SƠN VIỆT NAM

      Không gian Mỹ Sơn là sự thâm nghiêm của núi rừng, phảng phất nét tâm linh. Núi Mhadravata với độ cao 730m ( so với mực nước biển), tên gọi được chép trong văn bia đầu tiên tại Mỹ Sơn vào thế kỷ thứ IV. Nhiều giả thuyết cho rằng ngọn núi này là một đại Linga của thần Siva dựng trong lòng thung lũng - đại Yoni, tạo nên một bộ Linga - Yoni tự nhiên khổng lồ. Mahapavata được ví như ngọn núi Meru trong thần thoại Ấn Độ, nơi trú ngụ của thần linh. Xưa kia các thương thuyền nước ngoài đi lại trên biển Đông xem ngọn núi này như ngọn hải đăng và là cột mốt xác định vị trí thánh địa Mỹ Sơn cũng như vương quốc Chămpa. Từ đỉnh núi nhìn về Mỹ Sơn, những công trình đền tháp như ngọn đuốc sáng giữa màu xanh núi rừng.

 

 

       Suối thiêng/sông thiêng chảy giữa lòng thung lũng tạo nên phức hệ núi đồi, sông suối mang đến trung tâm tôn giáo này những đa dạng của hệ sinh thái, vừa mang lại dòng nước quang năm trong lành cho lễ tẩy trần vào mùa Hindu. Một yếu tố địa văn háo độc đáo.

       Không gian bảo tồn Mỹ Sơn còn lưu giữ trong lòng nó nhiều động thực vật có giá trị khoa học và nghiên cứu. Thực vật có sến, trắc, lim, dẽ đỏ, tràm thị… động vật có gà gô, tắc kè bay, heo rừng, mang lớn…

 

 

      Thu Bồn là một trong những con sông chính và quan trọng của tiểu quốc Amaravati (vùng Quảng Nam) trong suốt những thời kỳ lịch sử của người Champa cổ cũng như người Kinh/Việt sau này. Sông thiêng Thu Bồn, còn gọi là Mahadani trong văn bia Chàm, tượng trưng cho nữ thần Ganga - vợ của thần Shiva.  
       Con sông nằm phía Bắc thung lũng Mỹ Sơn, bắt nguồn từ đỉnh núi Ngọc Linh chảy từ Tây sang Đông. Dòng sông là con đường thủy huyết mạch giữa miền ngược với miền xuôi, giữa vùng núi, đồng bằng và vùng biển, đóng vai trò quan trọng bậc nhất trong mạng lưới thương mại đường sông của tiểu quốc Amaravati. Sông Thu Bồn còn được xem là “con đường muối”. Khu vực ven biển miền Trung có nhiều ngôi làng sản xuất muối, là mặt hàng thiết yếu để cung cấp cho các dân tộc sinh sống ở vùng trung du, và miền núi như người Katu.

 

       Tiểu quốc Amaravati được hình thành dựa vào sông Thu Bồn, tại đây người Champa đã thiết lập ba trung tâm chính đó là một cảng-thị ở vùng cửa sông, trung tâm kinh tế; một kinh đô ở vùng Trà Kiệu, trung tâm quyền lực hoàng gia; một thánh đô tại Mỹ Sơn, trung tâm tín ngưỡng hoàng gia.

       Đây cũng là mô hình tiêu biểu cho các tiểu quốc khác trong vương quốc Champa, một vương quốc có nền kinh tế chính là hải thương được phát triển dựa vào các cảng-thị nối kết với con đường hải thương quốc tế hay là ‘con đường tơ lụa trên biển’ từ Đông sang Tây.