DI SẢN VĂN HÓA MỸ SƠN VIỆT NAM

Nằm ở quận Champasak (nước Cộng hòa Dân chủ nhân dân Lào), di sản văn hóa thế giới Vat Phou là quần thể đền tháp được các vương triều Khmer xây dựng từ thế kỷ V đến thế kỷ XII để thờ các vị thần trong tôn giáo Hindu. Đây là tôn giáo ảnh hưởng đến các vương quốc cổ vùng Đông Nam á từ rất sớm. Vương quốc Khmer khi đó là vùng đất rộng lớn bao gồm phần Nam Thái Lan đến Nam Lào và phần Campuchia bây giờ. Người Khmer đã chọn Vat Phou trước cả Angkor để xây dựng trung tâm tôn giáo Hindu.  Nằm cách thành phố cổ khoảng 10 km (làng Vat Luang Kau), phía Tây là ngọn Phu Kao (linga Parvata) biểu tượng sinh thực khí nam. Phía Đông là sông Mê Kông (Nam Khon), trung tâm tôn giáo Vat Phou được các vị vua Khmer xây dựng để dâng cúng cho thần và hành lễ.

Quần thể kiến trúc đền tháp được phân bố trên diện tích 4km² bao gồm đền chính Vat Phou, hai quảng trường Madapa, cùng các đền thờ nhỏ. Hai quảng trường Madapa được xây dựng quy mô bao gồm những tảng đá ong có kích thước 40x80cm, được chạm trổ các họa tiết hoa văn, phù điều thần thoại Ấn Độ một cách hết sức tinh xảo. Đây được xem là phần hồn của Vat Phou còn lưu giữ những giá trị đặc sắc, thể hiện bàn tay và khối óc của những người thợ thủ công xưa. Cách đền chính 1km là hai ao nước đào lớn mà theo các nhà khoa học là trượng trưng cho hình ảnh sinh thực khí nữ. Lối dẫn vào đền chính được chia làm 3 cấp. Ở cấp thứ nhất, vị trí đầu tiên là vị thần bảo hộ trong tư thế đứng, hai bên trang trí 32 cột đá biểu tượng linga. Cấp thứ hai vị trí đầu tiên tạc vị thần bảo hộ trong tư thế ngồi hai bên hành lang là rắn thần Naga. Cấp cuối cùng dẫn vào đền thờ chính thờ thần Siva, hai bên mỗi bên 3 tháp gạch. Đền chính hiện nay được xây dựng vào thế kỷ XI thờ thần Shiva và vợ thần (Pavati). Về sau khi Phật giáo ảnh hưởng đến vùng đất này thì tại đây tạc một tượng phật có chiều cao 15 m cùng các tượng phật khác trong tư thế ngồi. Kiến trúc và điêu khắc Vat Phou hiện nay phản ánh một thời kỳ phát triển rực rỡ từ thế kỷ XI đến thế kỷ XII, tồn tại dưới sự trị vì của vua Kammatha. Thế kỷ XII về sau, người Khmer xuôi dòng Mê Kông về Siêm Riệp (cách 240km) và Angkor được dựng lên. Nhưng thánh địa Vat Phou hằng năm vẫn đón dòng người Khmer về hành lễ và cúng tế. Lịch sử cũng ghi nhận vị vua có công kiến thiết Angkor là người sinh ra và lớn lên ở vùng đất Vat Phou. Nhiều công trình đã sụp đổ nhưng Vat Phou vẫn còn là quần thể với nhiều giá trị kiến trúc, điêu khắc độc đáo.  

Vat Phou được thương gia người Pháp – Fiancos Granier tìm thấy sau một thời gian dài bị bỏ quên. Tháng 4/2001 quần thể kiến trúc đền tháp Vat Phou được UNESCO công nhận di sản văn hóa thế giới. Cùng với di sản văn hóa thế giới Luang Prabang, nước Cộng hòa Dân chủ nhân dân Lào góp 2 di sản văn hóa vào bảo đồ di sản văn hóa thế giới.

Văn Khoa